Technologische ontwikkelingen gaan zo snel dat er niet altijd gelegenheid is om na te denken over het effect ervan op ons leven. Daardoor leven we vaak meer reactief in plaats van proactief. Het lijkt soms of technologie met ons op de loop gaat en we alleen maar kunnen rennen in een poging om bij te blijven.

De enige manier om dat gevoel te veranderen is het veranderen van onze rol. Van afwachtende gebruikers zullen we moeten veranderen in kritische producenten en burgers die regie nemen. Het is niet langer voldoende te begrijpen wat er gebeurt, we moeten de toekomst zelf vormgeven. Zo geeft Yuval Noah Harari vanuit het filosofische perspectief in drie boeken alvast een doorkijkje in de toekomst en welke rol ethiek daarin gaat spelen. Het zet aan tot denken. We moeten meer regie nemen over de plek die technologie in ons eigen leven inneemt en mag nemen.

Wie technologie ontwerpt, maakt keuzes

Waar we vroeger de keuzes die ten grondslag lagen aan technische vooruitgang goed konden zien en begrijpen (met een asfalteermachine wordt het werk lichter en is het sneller klaar), is dat bij moderne digitale technologie veel minder transparant.

Hoe komt WhatsApp aan de handige woordsuggesties die je tijdens het typen krijgt? Weet jij waarom je in de Chrome-browser vaak alleen nog een vinkje hoeft te zetten bij wijze van Captcha? En hoeveel persoonlijke informatie is er nodig voor een effectieve coronatracker-app?

Wie technologie ontwerpt, maakt keuzes. En die keuzes hebben impact op ons allemaal. “Technologie kan onze kijk op de wereld sterk beïnvloeden. Technologie heeft een invloed op ons denken, ons gedrag en onze waarden en normen”, stelt moraalfilosofe Katleen Gabriels. Tijd om meer inzicht te eisen in die keuzes, en ze actief te beïnvloeden. Dat betekent dat er bewust aandacht moet worden geschonken aan het leren denken over ethiek in relatie tot technologie.

Ethische afwegingen zorgen voor meer menselijkheid

De afgelopen jaren heeft Stichting FutureNL zich gericht op het ontwikkelen van digitale vaardigheden zodat het toekomstperspectief van de jonge generatie vergroot. Deze tijdgeest vraagt echter om onderwijs dat een laagje dieper gaat; om ook de ethische kant van technologie een plaats te geven in onze activiteiten. Ethische afwegingen zorgen voor meer menselijkheid. Het met elkaar bespreken van ethische dilemma’s zorgt ervoor dat leerlingen een mening vormen en leren luisteren naar argumenten van de ander. Dit vergroot hun digitale weerbaarheid. En zo worden ze #TechDeBaas.

Digivaardige wereldburgers

Het nadenken over de toegevoegde waarde van technologie vergroot het kritisch denken en de autonomie van de jonge generatie en leidt op tot digivaardige wereldburgers. Dat is onmisbaar in deze tijd van kortstondige, digitale behoeftebevrediging. We willen met onze activiteiten bewustwording creëren voor het focussen op wat jij belangrijk vindt. Concentratie brengt immers geluk. Je meer bezighouden met ethiek zorgt dus automatisch voor meer geluk. Om onze vernieuwde visie te duiden hebben we het volgende manifest opgesteld.

Manifest

Stichting FutureNL ziet dat de technologische innovatie zo snel gaat dat er weinig tijd is om na te denken over het effect op ons leven en de samenleving. De grenzen rondom veiligheid, autonomie en moreel handelen veranderen.

Dat betekent dat er bewust aandacht moet worden geschonken aan het leren denken over ethiek in relatie tot technologie. Wij vinden dat leerlingen technologie niet alleen moeten kunnen gebruiken en begrijpen, maar ook dat ze na moeten kunnen denken over het effect van technologie op hun leven en op de samenleving. Het zelf leren nadenken over het positief inzetten van technologie, vinden we belangrijk.

En dus krijgt ethiek vanaf september 2020 een centrale rol in alle activiteiten van FutureNL. Concreet zal dat gebeuren door interactieve werkvormen en dynamische verwerkingsopdrachten toe te voegen aan al het lesmateriaal en de trainingen die FutureNL ontwikkelt. Waarbij in de klas het gesprek ontstaat over de ethische kant van technologie en de keuzes die daarin te maken zijn.

Zodat leerkrachten en docenten in staat zijn de jonge generatie digitale technologie te laten zien en ervaren zoals het is: krachtig, machtig en prachtig. Dat leerkrachten hun leerlingen meenemen in het denken over de werking en de effecten van technologie, en hen leren een mening te vormen. Zodat ieder kind kan meedenken over de wereld zoals die kan zijn en moet worden.

Aan de slag met ethiek? Dat kan!

Wil je meer lezen over ethiek en technologie: check ons achtergrondartikel. En brainstormen over ethiek, dat kan ook! Gebruik deze denkkaart. Onze denkkaart is een visuele ondersteuning voor de uitwerking van ethiek in lesmateriaal en activiteiten. Voor leerkrachten, lesontwikkelaars, beleidsmakers, trainers en iedereen die aan de slag wil met ethiek.

Kortom: we blijven Digidoener lessen maken en workshops geven. Maar dan beter. Met meer diepgang. Met altijd een ethische component. Meer ethiek = meer geluk. Zo worden alle leerlingen #TechDeBaas.

Ook lezen:

» Terugblik the Hmm over deepfakes: moeten we ons zorgen maken over deze technologie?
» De Netwerkmaatschappij, deel 27: Cybernetica
» Een vinger aan de pols: in discussie over de smartwatch