Filosofen die kunnen programmeren

dinsdag 25 maart 2014

Mede door de aandacht voor de afluisterschandalen van de NSA is het onderwerp ‘privacy‘ gesprek van de dag. Dat technologie niet alleen invloed heeft op hoe wij leven, maar ook op hoe wij samenleven, wordt steeds meer duidelijk. Quotes als “The medium is the message” en “Who thinks it’s just a tool, is probably a fool” zeggen wat steeds meer mensen gaan beseffen: media veranderen meer dan we in eerste instantie denken. Deze grote vraagstukken moeten ook in ons mediawijsheid aanbod voor kinderen een plek krijgen.

Realtime Sciencefiction
De aflevering ‘Bureau voor Digitale sabotage’ van VPRO’s Tegenlicht, laat een prikkeldraad zien dat dataverzamelaars als een net om ons heen sluiten. Het geeft je te denken, een echte must-see. Een vraag uit de inleiding is: “Zijn wij de laatste generatie die privacy en vrijheid als vanzelfsprekend hebben ervaren?” Zoals Gemma Steeman onlangs blogde op dit platform ‘Kinderen hebben geen recht op online privacy‘. Lees het boek ‘De Cirkel’ van Dave Eggers en kijk de series ‘Real Humans’ en ‘Black Mirror’ voor fictief maar schrikbarend en kritisch beeld. In de Tegenlichtaflevering zegt sciencefiction schrijver Charlie Stross hierover: “Scienefiction houdt de werkelijkheid niet bij in deze eeuw”, veel fictie blijkt werkelijkheid te worden.

Doemdenkers en pessimisten
Niet alleen fictieschrijvers zijn verontrust over onze privacy. Ook experts en wetenschappers geven aan meer aandacht te willen voor de diepere gevolgen van de technologische ontwikkelingen waaronder op onze privacy. In het slot van VPRO’s Boeken waarin het boek ‘Dit verklaart alles’ wordt besproken door filosoof Stine Jensen, gamedeskundige David Nieborg en sociaal psycholoog Hans IJzerman, wordt gesteld dat het niet sexy is om kritisch te zijn op technologie. Internetcritici worden vooral weggezet als chagrijnen, doemdenkers en pessimisten. Alexander Klöpping heeft het in zijn DWDD University ook over de angst voor technologie, die kan te ver doorslaan.

Welke bril heb je op?
Het inzicht waardoor mijn kritische blik is versterkt, is dat de makers van technologie het doel hebben nieuwe technologische snufjes te ontwikkelen en dus niet zozeer nadenken over de bredere impact hiervan. Het gaat hen voornamelijk om het oprekken van de grenzen van technologie. Een duidelijk voorbeeld daarvan is te zien als Klöpping in DWDD University (rond 45 min.) op bezoek bij Google in Silicon Valley waar hij praat met Scott Huffman over Google Glass. Klöpping stelde de man de vraag wat Glass doet met de privacy van omstanders, van mensen die niet gefilmd willen worden. Huffman gaf aan hier nog niet over na te hebben gedacht en zei dat hij het een boeiende vraag vond. Onthutsend!

Digitale grondrechten
Dus niet alleen de angst voor technologie, maar ook de bewondering voor technologie kan te ver doorslaan. Er moeten kritische vragen worden gesteld. Marije Meerman zegt in Tegenlicht de morele vraagstukken te missen bij de mensen die nu de algoritmes schrijven waar bijvoorbeeld de financiële wereld op draait: “Hoe groot is het ethisch besef van deze beroepsgroepen?” We kennen de boeken van wetenschappers als Manfred Spitzer en Nicolas Carr die vrezen de invloed van media op ons dagelijkse handelen. In de Tegenlichtaflevering trekt publicist en activist Anke Domscheit-Berg de impact breder: “Je ziet dat technologie dit (lees: afluisteren) mogelijk maakt, maar ook dat het onbeperkt wordt gebruikt alleen omdat het mogelijk is zonder dat iemand zegt: ‘Wacht eens even, hiermee worden grenzen overschreden, grenzen van grondrechten’.”

Programmeren én filosoferen
Tijdens het symposium van Mijn Kind Online besprak Justine Pardoen het stellen van echte vragen, morele vragen die Glass als voorbeeld van intieme technologie of datamonitoring bij ons oproepen. We zullen onszelf en kinderen deze vragen moeten leren stellen, zodat we de grenzen van grondrechten en waarden gaan herkennen. Net zozeer als ‘waarom kinderen van 5 moeten begrijpen wat een algoritme is‘. Ik pleit er daarom voor om evenredig veel aandacht te besteden aan filosofie van media en technologie als aan programmeren. Want alleen met die menselijke inslag kunnen we erop vertrouwen dat de technologische ontwikkeling daadwerkelijk een positieve vooruitgang wordt. Zoals Remco Pijpers in de Trouw (12 maart 2014) beschrijft: “Misschien moeten we onze kinderen ook opleiden tot filosofen”. Ik weet het wel zeker, het liefst tot filosofen die kunnen programmeren.

Heb jij ervaring met filosoferen met kinderen? Welk thema heb je besproken, hoe heb je dit aangepakt en hoe kun je een koppeling maken naar filosofie over media en technologie? Deel dit in een reactie. Zo stellen we gezamenlijk een hele lijst met filosofie-activiteiten en echte vragen samen waarmee we met kinderen aan de slag te kunnen.

Reacties 12

  1. jeroen

    Ik vind het een ontzettend interessant thema. Ik zie mezelf meer als een programmeur/ICT onderzoeker die bezig is met filosoferen.

    Zoals hierboven al aangegeven, huidige programmeurs, ontwikkelaars en ICT onderzoekers staan niet stil bij de normen en waarden die in hun product komen of tot stand komen door dat product. De manier waarop iets gemaakt wordt heeft effect op hoe dat gebruikt gaat worden en hoe mensen daar dus mee om gaan. Daarnaast is dit ook duidelijk te zien in een aanpak als “privacy by design”.

    Er moet veel gebeuren, zeker aan bewustwording, bij zowel programmeurs, onderzoekers als gebruikers. En onderwijs en discussie met kinderen is daar een heel belangrijk begin in!

  2. robvank

    Erg goed stuk. Mee eens, alleen hebben verschillende kinderen verschillende talenten en skillsets. Niet iedereen kan of wil filosoferen of programmeren. Wel is duidelijk dat deze connectiviteit echt een nieuwe ontologie is waarbij ‘delen’ centraal staat en ‘isoleren’ moeilijker wordt. Het onderwijs kan deze verschuiving niet alleen dragen. Als ideeën over toetsen, relevant zijn, ‘werk hebben’ en ‘regeren’ niet mee veranderen, wordt de kloof tussen de klas en daarbuiten nog groter.

  3. StephanMeijer

    Programmeren heeft de combinatie van intelligentie, creativiteit en plezier in het programmeren nodig.

    Het zijn niet de algoritmes, maar de creatieve oplossingen met de algoritmes. Het programmeren is het uiten van creativiteit “in code”.

    Programmeren is dus niet voor iedereen bestemd.

  4. Merel Beunk

    @Daniel Dat heb ik gelezen en is erg interessant. Alleen gaat dit stuk en het thema privacy niet alleen over wat je zelf online zet. Het gaat vooral om wat je onbewust doet online, de combinatie die zoektermen en browsergeschiedenis, hoe jij je beweegt over straat onder het oog van camera’s, het digitaal patiëntendossier.

    Ik ben het met je eens dat we te maken zullen krijgen met nieuwe waarden en we kunnen nu alleen maar een inschatting maken wat dat met ons doet. Misschien is privacy wel een oude waarde en brengt ‘publicy’ veel goeds. Bescherm het goede, omarm het nieuwe. De oproer na de NSA onthullingen was er vooral omdat het in strijd is met wat men denkt dat goed en moralistisch is.

    Maar laten we ons niet meezuigen in veranderingen die vooral commercieel gedreven zijn. Zoals gisteren (30-3-2014) ook weer bij Tegenlicht een aflevering over de invloed van het bedrijfsleven op de politiek. De roep om filosofie is juist om de jongeren waar jij ook over schrijft, de toekomstige captains of industry, scherpe en onafhankelijke denkers te laten zijn.

  5. Merel Beunk

    @ RobVank Filosofie en programmeren aanbieden vanaf de basisschool, is zoals lezen, schrijven, begrijpend lezen en later Nederlands. Niet iedereen heeft er talent voor, maar een basisset vaardigheden zal noodzakelijk blijken.

    @ Stephan Dat ben ik met je eens. Maar niet iedereen die leert schrijven, wordt schrijver.

  6. Merel Beunk

    En nog wat lesideeën:

    – Geef de les Internet in 2025 met een eigen vleugje filosofie: “De gadgets die jij hebt getekend, zou jij dat zelf willen? Wat gaan we daardoor anders doen, bijvoorbeeld anders praten met elkaar?”. Er staan ook ‘echte vragen’ in de handleiding, zoals “Wat zal er allemaal veranderen in de toekomst door het gebruik van internet?”.

    Leraar 24 over Filosoferen met kinderen . In het filmpje ‘Kinderfilosofie’: “Kinderfilosofie wordt gegeven om leerlingen op te voeden tot zelfdenkende burgers.” (5:25)

    Boeken over Filosofie met kinderen. Thema’s als ‘vergeten’ zijn goed door te trekken naar technologische ontwikkelingen. Ik gebruik zelf het boek Klein maar dapper in mijn kleuterklas en dat slaat goed aan.

  7. robvank

    @Merel, helemaal me eens, mar dan moet fllosoferen ook herdacht worden. Ik ging eens op zoek naar Plato’s Academie in Athene. Ik zocht een gebouw, kon ik niet vinden. was niet raar want Plato’s Academie was een park waar hij met jongere en oudere mensen ging wandelen en wat gestructureerde probeerde te babbelen.

  8. Merel Beunk

    @rob Dat is dan helaas een slecht voorbeeld van een uitwerking, maar niet van filosoferen zelf. Kijk ook eens op de link die ik heb gestuurd op Leraar24 met mooie, succesvolle voorbeelden over filosoferen met kinderen.

Laat een reactie achter

Vul je e-mailadres in om op de hoogte te blijven van reacties (je e-mailadres wordt niet gepubliceerd).

Reacties worden eerst goedgekeurd door de redactie.