Vorig jaar ontwikkelden de KB, Fers (de Provinciale Ondersteuningsinstelling van de Friese bibliotheken) en 8D Games voor de doelgroep jeugd en jongeren de Data Detox Game. Nu is daar ook de Data Detox Kit voor tieners en het theaterproject Data Detox Kids bijgekomen. Dit nieuwe aanbod wordt tijdens de Week van de Mediawijsheid (6 t/m 13 november) gelanceerd. Hoe motiveer je jongeren om over hun mediagebruik na te denken en hun digitale weerbaarheid te vergroten? 

Inmiddels werken we bij Fers en de Friese bibliotheken al een tijdje met de Data Detox Kit van Tactical Technology. Met de Data Detox Kit volg je een achtdaagse ‘kuur’, waarbij je elke dag een onderdeel van je digitale persoonlijkheid behandelt. Het gaat hierbij niet om het minder mediagebruik, maar juist over bewuster mediagebruik.

We vertaalden het oorspronkelijke materiaal naar het Nederlands, maar deden ook meer. Zo lanceerden we een website, vertaalden workshopmaterialen en ontwikkelden we zelf door met De Kleinste Privacyshow van Nederland en de Data Detox Game (te vinden in het aanbod van de serious game MediaMasters en in jeugdbibliotheek.nl). In de praktijk blijkt de Data Detox Kit prachtig materiaal om bewustwording rondom digitale weerbaarheid te kweken. Al vanaf het allereerste begin hadden we de ambitie om ook materiaal voor specifieke doelgroepen te ontwikkelen. De oorspronkelijke kit is namelijk best breed toegankelijk, maar mist wel de finesses om hem bijvoorbeeld een-op-een voor tieners in te zetten. Om aan die wens te voldoen bewandelden we verschillende paden.

Data Detox Kit voor tieners

De eerste, en meest voor de hand liggende stap, was om de oorspronkelijke ontwikkelaars van de Data Detox Kit (Tactical Technology) te bevragen. En gelukkig kwamen hun plannen geheel overeen met die van ons. Afgelopen jaar werkten zij aan een specifieke versie van de kit, gericht op jeugd en jongeren. Evenals bij de originele Data Detox Kit (die meer gericht is op volwassenen) nam Fers de taak op zich om het Engelstalige materiaal naar het Nederlands te vertalen en beschikbaar te stellen. In dat vertaalproces heeft een aantal leesconsulenten uit het Fries Bibliotheken Netwerk kritisch meegelezen en ons van suggesties voorzien. Tevens haalden we input op bij het groepje kinderen dat deelnam aan het project Data Detox Kids (daarover hieronder meer). De Nederlandstalige Data Detox Kit voor tieners lanceren we tijdens de Week van de Mediawijsheid en is voor alle bibliotheken en scholen te gebruiken.

Data Detox Kit: van acht stappen naar vier thema’s

Waar de oorspronkelijke Data Detox Kit bestond uit acht stappen is dat voor de nieuwe versie voor tieners niet het geval. Deze is namelijk opgebouwd uit vier thema’s: digitale privacy, digitale veiligheid, digitale gezondheid en desinformatie. In die zin is hij inhoudelijk wat breder dan voorheen, zeker met de toevoeging van twee laatstgenoemde onderdelen. In het gebruik wordt veel meer ingezet op doe-activiteiten, wat het een speelse leerervaring maakt. Ik ga kort in op de vier thema’s:

Digitale privacy: Dit onderdeel ligt, samen met digitale veiligheid, het meest direct in het verlengde van de oorspronkelijke Data Detox Kit. Je krijgt onder andere inzicht in de hoeveelheid apps die je gebruikt en welke locatiebevoegdheden je hebt gegeven. Daarbij wordt specifiek ingegaan op de instellingen van Snapchat en Instagram.

Digitale veiligheid: Vanzelfsprekend wordt in dit onderdeel aandacht besteed aan veilige en sterke wachtwoorden. Daarnaast wordt kennisgemaakt met dubbele verificatie en leer je hoe je dit instelt voor Instagram, Snapchat en Google.

Digitale gezondheid: Het komt vast bekend voor: naar een scherm staren en je afvragen hoe je daar gekomen bent. Iets checken op je telefoon en dan gewoon een uur door Instagram gaan scrollen. Je krijgt inzicht in het hoe en waarom van de verleidingstactieken van sociale media en hoe je daarmee wat gezonder kunt omgaan.

Desinformatie: In het succes van desinformatie en nepnieuws speel je zelf een belangrijke rol. Daarom leer je hier hoe je je eigen filterbubbel kunt doorprikken en hoe je clickbait herkent. Ook leer je jezelf enkele controlevragen te stellen voordat je iets deelt op sociale media.

Volgende stap: interactieve vorm

In eerste instantie wordt de kit als PDF beschikbaar gesteld, maar er wordt gewerkt aan een interactieve vorm. Hierbij werkt Fers nauw samen met Tactical Technology en het Practoraat Digitale Weerbaarheid van ROC Friese Poort. Met middelen die vanuit de open oproep Techneut zoekt ontwerper beschikbaar worden gesteld door het SIDN fonds en Cultuur Eindhoven, verwachten wij in het najaar te starten met de ontwikkeling van de interactieve vorm. Het resultaat zal vervolgens overdraagbaar worden gemaakt voor internationaal gebruik. Op deze manier dragen wij ook zelf bij aan de doorontwikkeling van het Data Detox-project.

Data Detox Kids: theaterscript voor en door tieners

Zoals al eerder genoemd kregen we voor de nieuwe Data Detox Kit ook input van de doelgroep zelf. Als onderdeel van het project Data Detox Kids, onderdeel van onze eigen doorontwikkeling (Fers werkt hierbij samen met dbieb Leeuwarden en welzijnsorganisatie KEaRN, financieel ondersteund door de Koninklijke Bibliotheek), vroegen we een groepje tieners naar hun ervaringen op het terrein van online privacy en internetgebruik. Deze input was niet alleen waardevol voor de nieuwe kit, maar werd daarnaast primair ingezet voor hun feitelijke opdracht: bedenk de best mogelijk manier om de thematiek van online privacy voor leeftijdsgenoten (10-14 jaar) bespreekbaar te maken. De deelnemende kids kwamen uit op een theaterstuk, waarbij het te realiseren script en bijbehorend werkboek overdraagbaar is. Daardoor wordt het voor iedereen mogelijk om zelf een uitvoering te realiseren. Zo wordt het onderwerp digitale privacy ineens voer voor de eindejaarsvoorstelling! Evenals de Data Detox Kit voor tieners wordt het script tijdens de Week van de Mediawijsheid beschikbaar gesteld. Gecombineerd met de nieuwe kit vormt het prachtig materiaal om op een school, in een bibliotheek of in een jongerencentrum mee aan de slag te gaan.

Meer weten?
De nieuwe Data Detox Kit voor jeugd en het theaterscript van Data Detox Kids worden gelanceerd tijdens de Week van de Mediawijsheid. Alle materialen zijn, evenals de Data Detox Game, te vinden op data-detox.nl. Voor meer informatie, mail dan naar [email protected].

De Week van de Mediawijsheid staat dit jaar in het teken van media en gezondheid. Hoe kun je media inzetten om gezond te blijven en het beste uit jezelf te halen. Je hebt het #zelfindehand. Tijdens deze week worden verschillende activiteiten georganiseerd met dit thema. Doe ook mee! Op weekvandemediawijsheid.nl vind je praktische tips en inspiratie om zelf een (online) activiteit te organiseren. #WvdM